ZILVEREN WATERKETEL MET KOMFOOR EN BRANDER
Cornelis Rudolf Stolting, Amsterdam, 1773

2511 gram bruto, 35 cm hoog

De gladde bolvormige pot met korte gebogen tuit heeft een scharnierend, gedeeltelijk houten hengsel en een ronde, afneembare deksel met belvormige houten knop. Het driekantig komfoor met strikken en guirlandes is op de hoeken geappliqueerd met ramskoppen, waaraan beweegbare ringen gehangen zijn. In het midden is de brander geplaatst op een driehoekig frame. Volledig gekeurd op de onderzijde van de ketel en het komfoor.

 

Cornelis Rudolf Stolting werd in 1741 geboren als zoon van Willem Stolting en Johanna van Eijsendijck. Hij werd in 1771 meester-zilversmid en trouwde met Antonetta Julia Wessel in 1772. Het paar vestigde zich in de Egelantierstraat. In 1800 overleed Cornelis Rudolf Stolting. Zijn adres was toen Lange Leidsedwarsstraat, Amsterdam. Hij was een groot-servieswerker, die onder andere kandelaars, theeserviezen en bladen vervaardigde.

 

Twee waterketels (bouilloires) op soortgelijk driekantig komfoor met ramskoppen en guirlandes zijn vervaardigd in 1772 en 1773 door de Amsterdamse zilversmid Martinus Logerath, een gildebroeder van Stolting. De ketel uit 1772 bevindt zich in de collectie van het Rijksmuseum te Amsterdam. [1] De waterketel op komfoor uit 1773 mist de houder voor de brander. [2] Hieruit kan de conclusie getrokken worden dat de gildebroeders dezelfde gietmallen gebruikten of dat er een samenwerking was met beide ateliers.

De Amsterdamse zilversmid Wilhelmus Angenendt heeft bij het vormgeven en vervaardigen van zilveren zoutvaten (1779 en 1790) eveneens gebruikgemaakt van de driekantige vorm en hoefvormige voetjes, zoals die bij de komforen van de waterketels voorkomen. [3] Wellicht is Logerath begonnen met dit ontwerp. Diens leermeester Johannes Schiotling is ook later met dit model gaan werken voor zijn waterketels, een uit 1778 en twee uit 1790.

 

Theecultuur in Nederland 

Het gebruik van thee hebben we in Nederland te danken aan de zeventiende eeuwse koopvaardijvaarders van de VOC, die in China en Japan in aanraking kwamen met deze lekkere drank. Zij zagen handel in dit product en transporteerden grote hoeveelheden naar met name Amsterdam, waar de thee in pakhuizen werd opgeslagen en daarna voor hoge bedragen werd geveild. Thee was daardoor tot de eerste helft van de achttiende eeuw een drank voor uitsluitend de zeer welgestelden. Aanvankelijk werd thee zelfs als medicijn beschouwd, gepropageerd door artsen als Anthoni van Leeuwenhoek, Boerhave, Tulp en Bontekoe. Thee zou het bloed zuiveren en de geest verhelderen en vooral de kas van de aandeelhouders van de VOC spekken. Aan het einde van de zeventiende eeuw werd de drank als genotmiddel genuttigd door veelal deftige dames, die theekransjes organiseerden. Het theegebruik begon in de achttiende eeuw steeds meer in zwang te raken. Er werden zelfs speciale ruimtes in huis en buitenshuis ingericht met een theetafel met alles erop en eraan. De theekoepels bij de buitenplaatsen o.a. aan de Vecht zijn daar nog een blijvend voorbeeld van.

 

Het theegerei bestond voornamelijk uit kostbare porseleinen en zilveren voorwerpen, die de hoge prijs van de thee nog eens onderstreepten. Zilversmeden kregen de opdracht kleine zilveren trekpotjes te vervaardigen en grote zilveren waterketels op komfoor (bouilloires), die dienden om heet water bij te schenken op de sterk gezette thee in het trekpotje. Ook zilveren theebussen met slotje en theekisten met diverse theebussen erin werden besteld. De theekisten bevatten meestal drie bussen, voor twee soorten thee met de mengbus in het midden.

 

DUTCH SILVER TEA KETTLE ON STAND WITH BURNER

Cornelis Rudolf Stolting, Amsterdam, 1773

2511 grams all in; 35 cm high

 

The plain and globular-shaped tea kettle with short scroll spout has a hinged wood handle and a circular detachable cover with bell-shaped wooden finial. The triangular stand with suspending swags from tied ribbons is applied with rams’ heads at the cut corners. The burner is placed in a triangular frame. Fully marked at the reverse of the tea kettle and stand.

 

Cornelis Rudolf Stolting, son of Willem Stolting and Johanna van Eijsendijck, was born in 1741. He became a master silversmith in 1771 and he married Antonetta Julia Wessel in 1772. The couple settled at Egelantierstraat in Amsterdam. In 1800 Cornelis Rudolf Stolting died. His address at that time was Lange Leidsedwarsstraat, Amsterdam. He was a service worker, who made for example, candlesticks, tea services and salvers.

 

Two tea kettles on similar triangular stands with rams’ heads and swags were made in 1772 and in 1773 by the Amsterdam silversmith Martinus Logerath, a fellow guild member of Stolting. The one from 1772 is now in the collection of the Rijksmuseum in Amsterdam. The other from 1773 lacks a burner holder. It can be concluded that either fellow guild members exchanged moulds or there used to be a cooperation between the two workshops. The Amsterdam silversmith Wilhelmus Angenendt, also made use of the triangular design with hoof supports for his silver salt cellars (1779 and 1790), which are now in the collection of Jacob J. Roosjen. It is likely that Logerath started off with this design, followed by Stolting, Schiotling and Angenendt. Angenendt used this model while working for Schiotling. Schiotling made at least three tea kettles on stand, in 1778 and two in 1790, whose stands are of similar design.

 

Tea culture in the Netherlands

Due to merchants of the East India Company (VOC), who came across tea ceremonies in China and Japan, tea was introduced in the Netherlands. They saw potential in this commodity and started transporting large quantities to Amsterdam, where it was stored in canal houses and then auctioned at high prices. Therefore, tea used to be an exclusive drink for the higher classes. Initially, tea was considered to be a medicinal beverage, which was promoted by doctors like Anthoni van Leeuwenhoek, Boerhave, Tulp and Bontekoe. Tea would purify the blood, stimulate the mind and thus enrich the East India Company stakeholders. At the end of the seventeenth century tea was still a luxury product, drunk by wealthy ladies, who organised tea parties. In the beginning of the eighteenth century the popularity of tea increased. A special room in the house and even outside the house was furnished with a tea table and all the necessary accessories. Still standing tea domes at the river Vecht are relics of our tea drinking past.

The accessories consisted of precious porcelain and silver items, which stressed the high status of tea.

Silversmiths were commissioned to make small silver pots and large silver water kettles with burners on stands (bouilloires). Hot water from the latter ones was poured into the small silver pots, containing the tea. Furthermore, tea caddies (with locks) and tea chests with two or three silver caddies were ordered, for several tea blends.

Vergelijkende literatuur

-K.A. Citroen, Amsterdamse zilversmeden en hun merken, Amsterdam, 1975

-Tent. cat. J. Verbeek, J. Schiotling, een Amsterdamse zilversmid (1730-1799) en zijn kring, Rijksmuseum Amsterdam, 1976/1977, pp.72-78.

-J.R. de Lorm, Amsterdams Goud en Zilver, Zwolle, 1999