VERGULD ZILVEREN SIERSCHOTEL
Pieter van Laer, Zwolle, (B) 1693

31,2 cm diameter, 498 gram

De ronde schotel heeft een brede rand, gedreven met verschillende soorten bloemen en bladranken, die niet verguld zijn. De gladde spiegel is enigszins verdiept. Volledig gemerkt en voorzien van twee trembleerstreken.

 

Zilversmid Pieter van Laer was werkzaam te Zwolle vanaf 1675, het jaar dat hij ook het burgerschap van de stad verwierf, tot circa 1694, het jaar waarin zijn vrouw als weduwe vermeld wordt. Hij trouwde tweemaal. Uit zijn eerste huwelijk met Catarina Bourrichter kreeg hij zoon Willem, die ook zilversmid werd te Zwolle. Met zijn tweede vrouw Catarina Geertruydt van Diepen kreeg hij zoon Anthonie van Laer, die zilversmid werd te Kampen.[i] Na Pieters dood trouwde zijn tweede vrouw met een andere bekende Zwolse zilversmid, Dirck Beeldemaker in 1697.[ii]

 

Op het blad lijkt de jaarletter B afgeslagen te zijn. Deze letter staat voor het jaar 1693. De letter is half zichtbaar maar lijkt het meest een ondercorps B. De mogelijkheid bestaat ook dat de letter een D is. De letter D lijkt niet echt voor de hand te liggen omdat Pieter in het jaar 1694 is overleden en de letter D voor 1695 staat. Het laatste zou betekenen dat zijn weduwe nog dit blad heeft verkocht uit het atelier. Bewijs hiervan is niet aanwezig. Zilveren voorwerpen die het teken van Pieter van Laer dragen zijn zeer schaars. Een lepel, vervaardigd in 1681 is afgebeeld in Glans langs de IJssel op pagina 147. Het kan dus zijn dat het hier om één van de laatste voorwerpen gaat die Pieter van Laer vervaardigd heeft. 

 

Het stadsteken is voorzien van RD, een aanduiding voor het gehalte, hetgeen verwijst naar Rijksdaalderzilver. Dit zilver onderscheidde zich van grote keur voor zilver vervaardigd uit Spaanse Realen en Koningszilver vervaardigd uit Koningsdaalders. (Dubbe, 1999, p. 23, 29).

 

Van de hand van Willem van Laer verscheen in de 18de eeuw een aardig boekwerkje, bestemd voor de aankomende goud- en zilversmeden, waarin hij onder andere vertelt dat hij de kunst van het zilversmeden geleerd heeft van zijn vader Het boekje Weg-wyzer voor aankomende Goud en Zilversmeden door Willem van Laer, Mr. zilversmid tot Zwol werd een groot succes en werd driemaal uitgegeven in de 18de eeuw: in 1721, 1730 en 1768. De laatste heruitgave was in 1967.

De schotel is vervaardigd in de periode dat de zogenoemde bloemstijl in zwang was. Omdat er weinig werk van Pieter van Laer bekend is, is vergelijken met werk van zijn hand niet mogelijk. Opvallend is dat de originele kwikvergulding niet over de bloemdecoratie is aangebracht. Zilversmeden uit Zwolle, één van de Hanzesteden, zullen zeker gekeken hebben naar de ontwerpen van andere Hanzesteden in Duitsland, bijvoorbeeld Hamburg of Bremen. De decoratie, wisseling van goud en zilver, vindt men ook terug op sierschotels uit de 17^e eeuw in Hamburg. Een iets later vervaardigde sierschotel, gemaakt door de zilversmid Gerrit van den Bergh in 1706, kan als vergelijking dienen. De schotel is niet verguld en is iets kleiner van formaat. (Glans langs de IJssel, 1999 p. 153).

Herkomst

-Particuliere collectie, Nederland
-Jacob J. Roosjen, Breukelen

Vergelijkende literatuur

-B. Dubbe, Weg-wyzer voor aankomende Goud en Zilversmeden door Willem van Laer, Mr. zilversmid tot Zwol, Lochem, 1967 (heruitgave).
-B. Dubbe, Zwols zilver, het Zwolse goud- en zilversmedenambacht en zijn meesters, Zwolle, 1999.
-Tentoonstellingscatalogus, Glans langs de IJssel, Zilver uit Zutphen, Deventer, Zwolle en Kampen, Zwolle, 1999.
-E.F.L.M. van de Werdt, Goud- en zilversmeden in Kampen van de 14e eeuw tot heden, Kampen, 1999.
-Zilver Zaken 2013/14, Breukelen, p. 8